De Uitbarsting van de Tambora en het jaar zonder zomer



Tegen de avond van 11 april 1815 werden de eerste explosies gehoord van de vulkaan Tambora. De vulkaan lag aan de noordkust van het eiland Sumbawa, dat toentertijd nog een onderdeel was van Nederlandsch-Indië. Ruim een week later, op 19 april volgde een enorme uitbarsting, die de dodelijkste vulkaan eruptie uit de geschiedenis zou blijken.  Naar schatting verloren 12.000 mensen direct het leven. Een aantal van  80.000 tot 177.000 stierven ten gevolge van hongersnoden doordat  oogsten mislukten en landbouwgronden onbruikbaar raakten. De erupties duurden nog drie maanden en na afloop was de vulkaan 1300 meter lager geworden.


De uitbarsting was zeven op de Volcanic Explosivity Index (VEI). Van de tienduizend bekende vulkaanuitbarstingen zijn er maar vier die zo explosief waren. De bekende uitbarsting van de Krakatau in 1883 was zes op de VEI schaal en de uitbarsting van de Vesuvius die Pompeji en Herculaneum bedolf, was vijf.
De eruptie van de Tambora bereikte een hoogte van 44 kilometer. De uitbarsting wierp gigantische stof- en aswolken in de atmosfeer. Sterke winden wierpen mensen, vee en gebouwen de lucht in. Grote delen van Sumbawa werden bedekt met een anderhalf meter dikke aslaag. De omringende zeeën waren bedekt met ronddrijvende bomen. Door de miljoenen kubieke meter vulkaanstof in de hogere luchtlagen werd de atmosfeer minder transparant, waardoor de temperatuur daalde.


Op het noordelijk halfrond was de temperatuur in 1816 ongeveer 3 graden lager dan normaal en het voorjaar en de zomer waren koud. Door de stof in de atmosfeer  viel begin 1816 in Hongarije bruine en roze sneeuw. In Zuid Italië waar normaal geen sneeuw valt, was de neerslag rood en geel. Het jaar 1816 werd bekend als "Het jaar zonder zomer". Op veel plaatsen vroor en sneeuwde het nog in juni, juli en augustus. Vele oogsten gingen verloren. De voedselprijzen stegen en de armoede nam toe. Om sommige plaatsen, zoals in Zwitserland, was de nood zo hoog dat men mos en katten at.
In Ierland, dat toen ook al sterk afhankelijk was van aardappels, stierven duizenden mensen aan de gevolgen van de voedselschaarste. In andere delen van Europa braken op grote schaal ernstige voedselrellen uit. De rellen duurden voort tot in 1817. Daarna kwam een migrantenstroom naar Amerika op gang. Zo trokken bij voorbeeld tienduizenden mensen uit Zuid Duitsland naar Nederland, in de hoop daar een overtocht naar Amerika te kunnen krijgen. Amsterdam raakte overvol en de Nederlandse regering trachtte de Duitsers  tevergeefs al bij de grens tegen te houden.
De uitbarsting van de Tambora is niet zo bekend als die van de Krakatau in 1881. De eruptie van de Krakatau was de eerste uitvoerig onderzochte vulkaanuitbarsting in de geschiedenis

Sumbawa